UYKU APNESİ
Geceleri nefes durmasına UYKU APNESİ diyoruz.
Apne kelimesi Yunanca’da “soluksuz kalmak” anlamına gelir. Uyku apnesi erkeklerde kadınlardan 2 kat daha sıktır ve daha çok orta yaş üzerindeki erişkinlerde görülür.
Uyku apnesi iki türdedir :
-
Tıkayıcı tipte uyku apnesi. Daha sık rastlanan bu apne türünden boğazdaki kasların havanın geçeceği alanı kapatacak şekilde gevşemesi sorumludur.
-
Merkezi uyku apnesi. Bu tür apne beyinin solunumu kontrol eden kaslara doğru sinyaller göndermemesi sonucunda görülür.
BELİRTİLERİ
- Gündüz uyuklama
- Şiddetli horlama
- Uyku sırasında solunum duraklamasının başkaları tarafından gözlenmesi
- Solunum güçlüğü ile uyanma
- Ağız kuruluğu ve boğaz ağrısı ile uyanma
- Sabah başağrıları
NEDENLERİ
Tıkayıcı tipte uyku apnesi boğazdaki kasların havanın geçeceği alanı kapatacak şekilde gevşemesi sonucunda oluşur.
Bu kaslar yumuşak damağa, küçük dile, yutağa ve dile aittir. Bu kaslar gevşediğinde nefes alma sırasında hava yolu daralır ve bir süre için solunum durur.
Bu durum bütün gece saatte 20-30 kere tekrarlayabilir. Bu derecede uyku apnesi olduğunda derin uykuya geçmek hiç mümkün olmaz, kişi bütün uykusunu solunum çabası içinde geçirir ve gündüz uyuma ihtiyacı duyar. Uyku apnesi olan kişiler genellikle uykularının bölündüğünün farkında değildir ve iyi uyuduklarını zannederler.
Merkezi tipte uyku apnesi çok daha nadir görülür ve beyinin solunumu kontrol eden kaslara doğru sinyaller göndermemesi sonucunda ortaya çıkar.
RİSK FAKTÖRLERİ
Tıkayıcı tipte uyku apnesine neden olabilen durumlar
-
Kilo fazlalığı. Boyunun kısa ve kalın olması boğazda hava yolunun daralmasına neden olur. Kilo fazlalığı nedeniyle boynun ve boğaz çevresindeki yağ dokusunun artması uyku apnesini şiddetlendiren önemli bir etkendir. Boyun çevresinin, yani gömlek yakası numarasının erkeklerde 43 cm’den, kadınlarda 40 cm’den fazla olması uyku apnesi için risklidir. Ancak uyku apnesi zayıf kişilerde de görülebilir.
-
Büyümüş bademcikler ve geniz eti varlığı.Bademciklerin normalden büyük olması ve geniz eti bulunması daha çok çocuklarda görülen uyku apnesinin nedenidir; ancak bazen erişkinlerde de sorumlu olabilir.
-
Boğazın dar yapıda olması. Bazı kişilerde boğazın şekli doğuştan dar yapıda olabilir. Çene bozuklukları , dilin normalden büyük olması gibi nedenlerde bu guruba girer.
-
Uyku apnesi erkeklerde kadınlardan iki kat sık görülür. Ancak, kilo fazlası olan kadınlarda da sık görülmektedir.
-
Yaş. Uyku apnesi orta yaş üzerindeki erişkinlerde gençlere göre 2-3 kat daha sıktır.
-
Alkol, sakinleştirici ve uyku ilaçlarının kullanımı. Bu maddeler boğaz kaslarının uyku sırasında gevşemesine neden olurlar.
Merkezi uyku apnesi
-
Beyin felci veya tümörleri. Bu sorunların varlığında beyinin solunum ritmini ayarlama fonksiyonu bozulabilir.
-
Kas ve sinir sistemi hastalıları. Beyin sapı ve omurilikle ilgili sinir sistemi hastalıklarında veya bütün kas sistemini etkileyen bazı hastalıklarda uyku apnesi görülebilir.
-
Yüksek rakım. Alışkın olduğunuzdan daha yüksek rakımdaki uykuda apne riski artar.
Her iki apne türünde de kalp yetmezliği ve hipertansiyon gelişme riski vardır.Apne sırasında kandaki oksijenin ani düşmeleri kan basıncının artmasına, kalp ve damar sisteminin zorlanmasına neden olur. Bunun sonucunda da beyin kanamasına bağlı felç ve kalp yetmezliği gelişme riski artar. Kalp hastalığı olan kişilerde uyku apnesinin neden olduğu oksijen düşüşleri kalp krizine bağlı uykuda ani ölüm riskini artırmaktadır.
NE ZAMAN HEKİME BAŞVURMALISINIZ ?
-
Şiddetli HORLAMA varsa
-
Uyku esnasında nefes alma güçlüğü varsa
-
Uyku sırasında nefes almanızın durakladığına tanık olunuyorsa
-
Gündüz uyuklamaları oluyorsa (örneğin işte çalışırken, televizyon seyrederken, okurken, otobüste, araba kullanırken)
Bir çok kişi horlamanın ciddi bir sorunun işareti olduğunu bilmez; ayrıca uyku apnesi olan kişilerin hepsinde horlama da yoktur. Horlama çok şiddetli ise, horlamalar arasında sessiz dönemler varsa ve bunlar özellikle sırtüstü pozisyonda uyurken oluyorsa doktora muayene olmanız gerekir.
DEĞERLENDİRME VE TANI
. KBB uzmanının değerlendmesi muayene ile başlar. Bu muayenede doktorunuz burundan başlayarak nefes borusuna kadar havanın geçtiği alanlarda daralmaya neden olabilecek şekil değişikliklerini arayacaktır.
Bundan sonra, bir uyku çalışması (polisomnografi) ile uykuda vücudun çeşitli fonksiyonlarının kaydedildiği bir incelemenin yapılması gerekir.Uyku çalışmasında vücudunuzdan bir cihaza bağlanan kablolar ile uyku sırasındaki solunum ve dolaşım faaliyetleri, beyin dalgaları, burun ve ağızdan geçen hava akımları, kol ve bacak hareketleri, kandaki oksijen düzeyi, horlama sesi, vücut pozisyonları gibi bir çok kriter sürekli kaydedilir ve inceleme sonunda bilgisayarlı sistemlerde değerlendirilir.
Doktorunuz ayrıca hava yolunun dar bölgelerini değerlendirmek ve üzerinde ölçümler yapmak için sizden “sefalometri” adı verilen özel bir röntgen filmi isteyebilir.
|
|
|
|
|
Uyku çalışması düzeneği
|
Uyku laboratuarı kontrol merkezi
|
Sefalometri
|
UYKU APNESİNİN NEDEN OLDUĞU SORUNLAR
.Uykuda ani ölüm
• Beyin damar tıkanıklıkları ve inme
• Uykuda kalp krizi ve kalp damar hastalıkları
• Kalp yetersizliği
• Hipertansiyon
• Kalp ritim bozukluğu
• Kalpten akciğere giden damarın hipertansyonu (pulmoner hipertansiyon)
• Diabetes Mellitus (Şeker hastalığı)
• Akciğerde bronş hassasiyeti artışı ve astım
• Gastroözefajiyal Reflü hastalığı
SİZİN YAPABİLECEKLERİNİZ
-
Kilo fazlanız varsa zayıflayın. Kilo fazlası olan kişilerde zayıflama, apnenin önemli oranda azalmasını sağlamaktadır.
-
Alkol, sakinleştirici ve uyku ilaçlarını kullanmaktan kaçının. Bu maddeler boğazdaki kasların gevşemesine neden olarak solunumu etkilerler.
-
Yan veya yüzükoyun yatarak uyuyun. Sırtüstü yatmak dilin ve yumuşak damağın geriye sarkarak hava yolunu daraltmasına neden olur.
-
Burun tıkanıklığına neden olan sorunlarınızı tedavi ettirin . Allerji, burun bölmesinin eğri olması (septum deviasyonu), burun kanatlarının gerginliğinin düşük olması, burundan rahat solunuma engel olarak kişiyi ağızdan solumaya zorlayan ve apneyi artıran sık nedenlerdir.
TEDAVİ
Uyku apnesi çoğunlukla kendiliğinden düzelmez. Tedavisinde kullanılan bir çok yöntem vardır. Hava yolunu açmak için çeşitli araçlar kullanılabilir. Bazı durumlarda da ameliyatlarla tedavi daha iyi sonuçlar verir.
Tıkayıcı tipte uyku apnesinde tedavi:
1. PAP cihazları: Tıkayıcı uyku apnesinde etkili tedavi yöntemi, burun üzerine yerleştirilen bir maske aracılığıyla solunum yoluna basınç veren bir cihazla uyumaktır. Çalışma prensiplerine göre CPAP (continuous positive airway pressure, biPAP (bilevel positive airway pressure), aPAP (automatic positive airway pressure) isimleri verilen verilen farklı türleri vardır.
2.Cerrahi tedaviler
Uyku apnesinde cerrahi tedavilerin amacı hava yolunu kapatan dokuların alınması, küçültülmesi.
Bademcikler büyükse alındığında önemli ölçüde düzelme görülmektedir.
DİL KÖKÜnün normalden fazla büyük olduğu durumlarda solunum yollarını daraltmasını azaltmaya yönelik müdahaleler.
Dil kökü büyümeleri ya dil kökü hacim küçültmesi şeklinde
yapılmaktadır.Bu müdahalelerde dil kökü özel yöntemlerle küçültülmektedir.
yada son zamanlarda yaygın kullanıma başlayan ve sonuçları itibariyle daha iyi olan
DİL KÖKÜ ASKISI (LİNGUAL SUSPANSİYON) yöntemi uygulanmaktadır.Bu
yöntemde Apne düzeyleri ne olursa olsun tıkanmayı açması nedeniyle çok
başarılı olmaktadır.Yaklaşık 1 saat sürede yaptığımız bir müdahaledir.Bu
ameliyatın yapıldığı gün Hasta 1 gün hastanede kalmaktadır.Bu
yöntemde dilkökü öne doğru çekilmekte ve askı dikişiyle çene ucuna
bağlanmatadır. Böylece dilin geriye kaçıp solunum yollarını kapatması
engellenmektedir.
Yumuşak damağa yönelik müdahaleler.Bu damağı yukarı kaldırma
(ANTERİOR PALATOPLASTİ ) ve arkadan öne doğru çekme
(PALATAL İLERLETME yada LATERAL FARİNGOPLASTİ
dediğimiz yöntemlerle )uygulanmaktadır.
Bu konudaki tedavi yöntemleri her geçen gün tartışılmakla birlikte bu konularda
fikirbirliği oluşmuş durumdadır.
Merkezi uyku apnesinde tedavi:
Tedavi seçenekleri tıkayıcı tipte uyku apnesindekinden daha kısıtlıdır.
- Oksijen desteği. Uyku sırasında oksijen desteği merkezi uyku apnesinde yararlı olabilir.
-
PAP cihazları: Burun üzerine yerleştirilen bir maske aracılığıyla solunum yoluna basınç veren bu bir cihazların çalışma prensiplerine göre CPAP (continuous positive airway pressure, biPAP (bilevel positive airway pressure), aPAP (automatic positive airway pressure) isimleri verilen farklı türleri vardır.
